Update: Wetsvoorstel Wet bescherming klokkenluiders

Ter implementatie van de EU-richtlijn ter bescherming van klokkenluiders loopt op dit moment de wetgevingsprocedure van de Wet bescherming klokkenluiders. De richtlijn had officieel op 17 december 2021 geïmplementeerd moeten zijn in Nederland. Deze deadline is echter niet gehaald. In dit artikel leest u wat het wetsvoorstel zal veranderen, wat dit betekent voor werkgevers en wat de huidige status van het wetgevingsproces is.

Wat houdt de huidige Wet Huis voor Klokkenluiders in?

Kort gezegd beschermt deze wet werknemers die melding maken van (een vermoeden van) een maatschappelijke misstand tegen eventuele negatieve consequenties die hun werkgever aan hen oplegt als zij een melding hebben gemaakt. Ook schrijft deze wet voor dat alle organisaties met ten minste 50 werknemers verplicht een (interne) klokkenluidersregeling implementeren.

Aangekondigde vernieuwingen in het wetsvoorstel

In het wetsvoorstel staat een aantal nieuwe elementen:

• De melder, die melding maakt van een misstand, wordt straks beter beschermd, omdat een werkgever zal moeten aantonen dat – als de werknemer stelt benadeeld te zijn door te melden – de benadeling geen verband houdt met deze gedane melding of de openbaarmaking daarvan. Kortom: de bewijslast wordt omgedraaid.
• Er zal een uitgebreidere geheimhoudingsplicht gelden voor iedereen die is betrokken bij (het onderzoek naar) de melding.
• Het zal voor melders niet langer verplicht zijn om eerst intern bij de werkgever een melding te maken. De melder mag ook rechtstreeks extern melden. Goed werknemerschap houdt niet (langer) in dat een melder gehouden is eerst intern te melden, voordat hij extern meldt.
• Verder zullen straks niet alleen werknemers die in dienst zijn op grond van een arbeidsovereenkomst, maar ook vrijwilligers, stagiairs, uitzendkrachten, leveranciers, zelfstandigen en betrokken derden (zoals familie) worden beschermd.
• De interne meldprocedure – oftewel de klokkenluidersregeling – moet aan strengere eisen voldoen. Zo moet de ontvangst van een melding binnen 7 dagen worden bevestigd. Vervolgens moet de melder binnen 3 maanden worden geïnformeerd over de eventuele vervolgstappen t.a.v. de melding. Let op: het introduceren of wijzigen van de klokkenluidersregeling moet voor instemming aan uw OR worden voorgelegd.
• Werkgevers moeten meldingen van (een vermoeden van) een misstand bijhouden in een daarvoor ingericht register. Vervolgens moeten gedane meldingen uit dit register verwijderd worden zodra het niet langer noodzakelijk is om deze te bewaren.
• Als de melding mondeling, telefonisch of via een ander spraakberichtsysteem wordt gedaan, dan moet een werkgever de melding registreren door:
  • Het maken van een opname in een duurzame en opvraagbare vorm, mits de melder hiervoor voorafgaande toestemming heeft gegeven.
  • Een volledig en nauwkeurig gespreksverslag, mits de melder de kans krijgt het verslag te controleren, aan te passen en te ondertekenen.
• Werkgevers zijn verplicht een onafhankelijke functionaris aan te wijzen die onderzoek doet naar de melding. Deze functionaris kan in dienst zijn bij de werkgever zelf, maar dit kan ook worden uitbesteed aan een extern bedrijf dat hierin is gespecialiseerd.
• Een melder kan volgens het wetsvoorstel niet alleen bij het Huis voor Klokkenluiders terecht om te melden, maar ook, afhankelijk van de branche, bij de Autoriteit Consument & Markt, de Autoriteit Financiële Markten, de Autoriteit Persoonsgegevens, De Nederlandsche Bank, de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en de Nederlandse Zorgautoriteit.

Status wetgevingsproces

Omdat Nederland de EU-richtlijn nog niet heeft geïmplementeerd en dus de deadline van 17 december jl. niet heeft gehaald, heeft de Europese Commissie op 28 januari jl. aan de Nederlandse regering aangekondigd dat zij een zogenaamde infractieprocedure heeft gestart. Met deze procedure stelt de Commissie kort gezegd de eis aan Nederland om de EU-klokkenluidersrichtlijn zo snel mogelijk (binnen twee maanden) te implementeren. Doet de regering dit niet, dan riskeert zij boetes/dwangsommen.

De minister heeft inmiddels laten weten dat het streven van de regering is om dit ‘binnen afzienbare tijd’ te doen (klik hier voor de Kamerbrief).

Overigens is niet alleen Nederland te laat met het implementeren van de EU-klokkenluidersrichtlijn. Tegen vrijwel alle EU-lidstaten is zo’n infractieprocedure gestart (24 in totaal). Alleen Denemarken heeft de deadline gehaald.

Wat betekent dit voor u als werkgever?

Op dit moment ligt het wetsvoorstel bij de Tweede Kamer. De regering heeft aangegeven op korte termijn met de Tweede Kamer in gesprek te willen om te bespreken op welke punten uit de wetsevaluatie het wetsvoorstel kan worden aangevuld met het oog op verdere versterking van de positie van klokkenluiders. De Tweede Kamer, en vervolgens de Eerste Kamer, moeten hierover nog debatteren en vervolgens (al dan niet) instemmen met het wetsvoorstel.

Totdat het wetsvoorstel wordt aangenomen kunnen melders en werkgevers nog géén beroep doen op het wetsvoorstel, behalve in geval van overheidswerkgevers. In dat laatste geval gelden de meeste bepalingen uit de EU-Richtlijn al wel sinds 17 december 2021. Bij overheidswerkgevers kan onder meer gedacht worden aan de Rijksoverheid en decentrale overheden (gemeenten, provincies, waterschappen).

Termijn aanpassen klokkenluidersregeling

Nadat het wetsvoorstel is geïmplementeerd hangt het af van de grootte van uw bedrijf hoe snel u de klokkenluidersregeling moet hebben aangepast.

Heeft u meer dan 50 maar minder dan 250 werknemers in dienst?

Dan geldt dat uw klokkenluidersregeling uiterlijk op 17 december 2023 aan de eisen van de nieuwe toekomstige wet moet voldoen.

Heeft u meer dan 250 werknemers in dienst? (en bent u geen overheidswerkgever)

Dan moet u zo snel mogelijk nadat de wet in werking is getreden zorgen dat uw klokkenluidersregeling in overeenstemming is met de nieuwe regels.

Al met al is de verwachting dat er nu (extra) stappen ondernomen gaan worden om de EU-klokkenluidersrichtlijn te gaan implementeren. Uiteraard houden wij de ontwikkelingen op dit gebied nauwlettend in de gaten en zullen wij u informeren zodra meer bekend is over de inwerkingtreding.